Τέθηκε σε ισχύ ο Νόμος 4305/2014 Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης για την “Ανοικτή διάθεση και περαιτέρω χρήση πληροφοριών, εγγράφων και δεδομένων του δημόσιου τομέα, την τροποποίηση διατάξεων πρώτου κεφαλαίου του ν. 3448/2006 και την προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στις διατάξεις της οδηγίας 2013/37 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου”.

Με τις πολιτικές ανοιχτών δεδομένων ενθαρρύνεται η ευρεία διαθεσιμότητα και η περαιτέρω χρήση πληροφοριών του δημόσιου τομέα για προσωπικούς ή εμπορικούς σκοπούς, με ελάχιστους ή καθόλου νομικούς, τεχνικούς ή οικονομικούς περιορισμούς, και προωθείται η κυκλοφορία των πληροφοριών όχι μόνο για τους οικονομικούς φορείς αλλά και για το κοινό, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην ταχεία ανάπτυξη υπηρεσιών που βασίζονται σε νέους τρόπους συνδυασμού και χρησιμοποίησης αυτών των πληροφοριών με τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης. Το προσδοκώμενο ωφέλιμο αποτέλεσμα έγκειται στην ενίσχυση τόσο της διαφάνειας και της συμμετοχής, όσο και στην δημιουργία νέων ευκαιριών για φορείς της κοινωνίας των πολιτών και (νεοφυών) επιχειρήσεων, ώστε να παράσχουν υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, αξιοποιώντας τα δεδομένα που προσφέρονται ανοικτά από τους δημόσιους φορείς.

Τεχνική και νομική προϋπόθεση της καθιέρωσης καθεστώτος ανοικτών δεδομένων στο δημόσιο τομέα είναι η αλλαγή παραδείγματος σε ό,τι αφορά το σημείο αναφοράς του σχετικού δικαιώματος: Το κέντρο βάρους πρέπει να στραφεί από την έννοια του εγγράφου σε εκείνη του δεδομένου, και κατά λογική μετεξέλιξη σε εκείνη της πληροφορίας (δηλ. του δεδομένου που αποκτά ορισμένη σημασία). Τα εξαγόμενα από έγγραφα ή άλλες πηγές δεδομένα μπορούν να διαρθρώνονται σε σύνολα (datasets), τα οποία αποκτούν προστιθέμενη αξία, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη νέων καινοτόμων, «έξυπνων», υπηρεσιών. Σπουδαία πρακτικά είναι η διάθεση δεδομένων του δημοσίου τομέα σε δικτυακό τόπο, και μάλιστα σε ανοικτό μηχαναγνώσιμο μορφότυπο, ο οποίος συμμορφώνεται σε ανοιχτά πρότυπα. Τα δεδομένα αυτά είναι δεκτικά αυτοματοποιημένης επεξεργασίας και επομένως παρέχουν ασφαλές πραγματολογικό υπόστρωμα για την ανάπτυξη εφαρμογών προστιθέμενης αξίας.

Είναι αυτονόητο ότι η ανοικτή διάθεση δεδομένων του δημοσίου τομέα γίνεται με απόλυτο σεβασμό της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, και σύμφωνα με τις εγγυήσεις της σχετικής νομοθεσίας (ν. 2472/1997, Οδηγία 95/45 ΕΚ).

Λυδία λίθος της θεσμικής κατοχύρωσης των ανοικτών δεδομένων είναι η νομοθέτηση της αρχής της εξ ορισμού ανοικτής διάθεσης των δεδομένων/πληροφοριών που κατέχει ο δημόσιος τομέας. Η κανονιστική σημασία της αρχής έγκειται στο ότι:

α) Η διοίκηση οφείλει να αιτιολογεί ειδικώς τις περιπτώσεις στις οποίες δεν διαθέτει για περαιτέρω χρήση τα δεδομένα που κατέχει.

β) Ο αποκλεισμός της πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης πληροφοριών του δημοσίου τομέα δεν δικαιολογείται για λόγους σκοπιμότητας, αλλά μόνον για λόγους νομιμότητας.

γ) Η περαιτέρω χρήση των δεδομένων, εφόσον δεν απαγορεύεται από ειδική διάταξη νόμου, συνιστά νομική υποχρέωση της διοίκησης, η οποία έχει δέσμια προς τούτο αρμοδιότητα.

Βασική αδυναμία του προϊσχύοντος καθεστώτος ήταν οι ισχυρές δυνάμεις αδράνειας της διοίκησης, που δεν επέτρεψαν την ελεύθερη περαιτέρω διάθεση της δημόσιας πληροφορίας. Για τον λόγο αυτό η καθιέρωση των ουσιαστικών προβλέψεων που προεκτέθηκαν πρέπει να συνοδευθεί από διαδικαστικές εγγυήσεις που θα εξασφαλίσουν την εφαρμογή τους στην πράξη. Προς τούτο προτείνεται:

α) Ο καθορισμός συγκεκριμένων δημοσίων υπαλλήλων (και συγκεκριμένα των ΟΔΕ του Προγράμματος Διαύγεια) σε κάθε δημόσιο φορέα που θα είναι επιφορτισμένοι με την εξασφάλιση της ανοικτής διάθεσης των δεδομένων.

β) Η πρόβλεψη αποκλειστικών προθεσμιών για τον καθορισμό των συνόλων δεδομένων που διατίθενται ελεύθερα και εκείνων για τα οποία αιτιολογημένα αποκλείεται η πρόσβαση, ή παρέχεται υπό όρους.

γ) Η επιβολή εξωτερικού ελέγχου, μέσω του ΣΕΕΔΔ , για την τήρηση των σχετικών προβλέψεων και την απόδοση τυχόν πειθαρχικών ευθυνών.